Έρωτας ή εξάρτηση;
Δεν έχει σημασία εάν πρόκειται για τον εραστή σας, το σύζυγο,
το παιδί ή τον κολλητό σας.
Σας βασανίζει και σας κυριαρχεί ακατάπαυστα η σκέψη προς το
πρόσωπο που δηλώνετε ότι αγαπάτε και νοιάζεστε; Αισθάνεστε την έμμονη
ιδέα πως πρέπει να το βοηθήστε να αλλάξει και έχετε αναλάβει εσείς να
λύσετε τα προβλήματά του; Εάν ναι, τότε είναι πολύ πιθανό πως δεν
αγαπάτε, αλλά έχετε εθιστεί. Συνεξάρτηση ονομάζεται η πιο διαδεδομένη
εξάρτηση που μπορεί να προσβάλει τον άνθρωπο και η αρρωστημένη σας
σχέση υπονομεύεται με μεγάλη σιγουριά από αυτήν.
Τι είναι η συνεξάρτηση;
«Αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν», υπαγορεύει το χωρίο της Αγία Γραφής. Ο συνεξαρτώμενος αγαπάει περισσότερο τον πλησίον. Αυτό πιστεύει τουλάχιστον. Κατά βάθος είναι πολύ θυμωμένος και χρεώνει την δυστυχία του στο πρόσωπο που τον εξουσιάζει. Και ενώ ο συνεξαρτώμενος είναι ανίσχυρος πια να κατευθύνει τη δικιά του ζωή ώστε να έχει ποιότητα και αξιοπρέπεια, προσπαθεί να διορθώσει και να διασώσει τον άλλο. Δεν είναι σπάνιο βέβαια το άτομο που κυριαρχεί τον συνεξαρτώμενο να έχει και αυτό μια εξάρτηση από το αλκοόλ, το φαγητό, το θυμό ή ακόμα και από έναν άλλο άνθρωπο.
Η συνεξάρτηση είναι ένας καθημερινός εθισμός. Μπορεί να τον συναντήσει κανείς οπουδήποτε υπάρχουν ζωντανές σχέσεις και ανθρώπινη επικοινωνία. Θα καταλάβετε ότι έχετε πέσει θύμα συνεξάρτησης, όταν το μόνο που σας απασχολεί είναι η σκέψη και ο έλεγχος του άλλου. Και όταν το μόνο που σας επιτρέπει να φανταστείτε τη ζωή σας χαρούμενη και με νόημα είναι η εξυγίανση του άλλου. Και όταν καταλήγετε μετά από σχεδόν κάθε σας προσπάθεια θυμωμένη και απογοητευμένη μιας και για ακόμη μια φορά οι προσδοκίες σας δεν βρήκαν την αντίστοιχη ανταπόκριση. Όταν τα προβλήματα του άλλου σας καταβροχθίζουν και η σκέψη της διάσωσης αποκτάει μέσα σας διάσταση εμμονής τότε έχετε εγκλωβιστεί στο φαύλο κύκλο της συνεξάρτησης. Συνεξάρτηση είναι η τάση σας να ζείτε μέσα από τη ζωή των άλλων με αποτέλεσμα να προσκολλάστε σε αυτούς. Ό,τι και να είναι ο άνθρωπος στον οποίο έχετε επιτρέψει να σας επηρεάσει, αλκοολικός, τζογαδόρος, εργασιομανής ή οξύθυμος, η κάθε δραστηριοποίησή σας πρέπει να αφορά τη σπουδαιότερη και ενδεχομένως την πιο παραμελημένη ευθύνη: την ευθύνη φροντίδας του εαυτού σας.
Η ανάρρωση από τη συνεξάρτηση
Η Μέλοντι Μπέτι αναφέρει πως «η καρδιά του όρου της συνεξάρτησης και η ανάρρωση από αυτήν δεν βρίσκεται στο άλλο άτομο, ανεξάρτητα από το πόσο εμείς πιστεύουμε ότι βρίσκεται σ’ εκείνο. Βρίσκεται στον εαυτό μας και στους τρόπους που έχουμε προσπαθήσει να επηρεάσουμε εκείνους. Βρίσκεται στην εμμονή, στον έλεγχο, στην επίμονη βοήθεια, στην επιστασία, στη μειωμένη αυτοεκτίμηση που έχει μετατραπεί σε μίσος προς τον εαυτό μας, στην αυτό-καταπίεση, στα πλεονάσματα θυμού και ενοχών, στην ιδιόμορφη εξάρτηση από ιδιόμορφα άτομα, στην προσέλκυσή μας.» Οι σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους θα συνεχίσουν να μας προκαλούν συνεχώς πόνο, δυστυχία και άλυτα προβλήματα, εάν δεν οριοθετηθούμε και δεν φροντίσουμε πρώτα εμείς τον εαυτό μας και εάν δεν αισθανθούμε πρώτα εμείς πληρότητα και ασφάλεια. Θα χρειαστεί συνειδητοποίηση και πειθαρχία ώστε να πάψουμε να αναλαμβάνουμε ξένες ευθύνες ως προτεραιότητα και να πληρώνουμε τα «σπασμένα» αλλωνών. Στην πορεία της ανάρρωσής μας είναι συνετό να ζητήσουμε αυτή τη φορά βοήθεια εμείς, μιας και η απαλλαγή από τη συνεξάρτηση συχνά επιδεινώνει στην αρχή τα αρνητικά συναισθήματα από τα οποία ήδη διακατεχόμαστε: φόβο, θυμό, ντροπή, ενοχές και καταθλιπτικά συμπτώματα. Ο επαναπροσδιορισμός του εαυτού μας, των πιστεύω μας και η αποκατάσταση των σχέσεών μας είναι μόνο μερικά από αυτά που πρόκειται να κερδίσουμε μέσα από την απελευθέρωσή μας.
Εμποροποίηση της αγάπης και παιδεία
«Η αγάπη πονάει», μαθαίνουμε να λέμε από νεαρή ηλικία και έτσι, μέσα στο πέρασμα των χρόνων, μαθαίνουμε να αγαπάμε αυτούς που μας πονάνε και να πονάμε αυτούς που μας αγαπούν. «Όποιος αγαπάει παιδεύει», μας υπαγορεύουν αμέτρητοι στοίχοι τραγουδιών και έτσι επιλέγουμε κάποιον που να μας παιδεύει ή και που να μπορούμε να παιδέψουμε εμείς. Γινόμαστε τύραννοι, ελεγκτές και ελεγχόμενοι, κάθε τι άλλο από τρυφεροί σύντροφοι, λειτουργικοί γονείς ή αξιοπρεπείς φίλοι. Έμμεσα και επίμονα επικρατεί μέσα μας η αρρωστημένη αντίληψη ότι μπορούμε να αλλάξουμε τον άλλον και να τον φέρουμε στα δικά μας τα μέτρα, πάντα φυσικά «για το καλό του». Αφιερώνουμε χρόνο και ενέργεια για να χειραγωγήσουμε είτε το παιδί μας, είτε το σύντροφό μας, είτε αυτόν που θέλουμε να κατακτήσουμε. Μας κατακλύζουν φαντασμαγορικές αντιλήψεις περί του έρωτα και της αγάπης απέχοντας έτη φωτός από την αληθινή ανθρώπινη αντάμωση, την επικοινωνία και το μοίρασμα. Ιδίως στη σημερινή εποχή του υλισμού πιστεύουμε ότι μπορούμε να προσελκύσουμε και να ελέγξουμε την αγάπη εξαγοράζοντάς την με τα πλούτη και την ομορφιά μας. Η αγάπη όμως όπως και η ελευθερία είναι πνευματικά αγαθά που κατακτιούνται επομένως και πνευματικά. Και είναι από τα αγαθά που συντελούν στην ανάπτυξη, την πληρότητα και την αυτοπραγμάτωσή μας. «Το πρώτο βήμα είναι να καταλάβουμε ότι η αγάπη είναι μια τέχνη, ακριβώς όπως μια τέχνη είναι και η ίδια η ζωή. Αν θέλουμε να μάθουμε πώς να αγαπάμε, πρέπει να προχωρήσουμε με τον ίδιο τρόπο που προχωρούμε όταν θέλουμε να μάθουμε μια οποιαδήποτε άλλη τέχνη», γράφει ο Έριχ Φρομ στο κλασσικό του έργο «Η τέχνη της αγάπης».
Ας γιορτάσουμε την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου ως ημέρα συναισθηματικής και πνευματικής παιδείας ανανεώνοντας και επαναπροσδιορίζοντας τα πιστεύω μας για την αγάπη. Δεν αγαπάω καταχρηστικά χρησιμοποιώντας τον άλλον να μου γεμίσει τα κενά. Δεν αυτοθυσιάζομαι πια προσδοκώντας την εξιλέωση για τη μάχη που έδωσα στη ζωή μου. Απελευθερώνω τους άλλους και τους αφήνω να είναι αυτό που είναι. Ανακτώ την ισορροπία μου, μαθαίνω ξανά να αγαπώ και να απολαμβάνω τη ζωή μου.
Δρ. Χριστίνα Σεραφείμ